Om na te denken over de veranderende wereld van het openbaar bestuur kreeg ik van de directeur van Holland Rijnland een studie van professor Hans Boutellier mee. Over de improvisatiemaatschappij. De portee van het verhaal is: de wereld is heel ingewikkeld, de individuele rechten staan tegenover de staat, die moet reguleren, er is sprake van een onbegrensde wereld met een veelheid aan "praktijken, relaties en mentaliteiten". Er wordt inspirerend leiderschap verwacht, maar men heeft tegelijkertijd moeite leiderschap te accepteren.

Gemeenten kunnen niet alles zelf, ze moeten samenwerken om bepaalde taken goed te doen. Veel opdrachten voor het lokaal bestuur zijn te veel omvattend, te complex of overschrijden gemeentegrenzen, waardoor gemeenten gedwongen zijn samen op te trekken. Gedwongen inderdaad, want op basis van wetgeving moeten gemeenten taken samen doen. Een mooi voorbeeld is alles wat met veiligheid te maken heeft. Ondanks de uitdrukkelijke wens en noodzaak om een samenhangende veiligheidsaanpak te hebben op gemeentelijk niveau in het belang van de burger, is een belangrijk deel van de veiligheidstaak in zogenaamde gemeenschappelijke regelingen ondergebracht of bij gemeenten helemaal weggehaald. Dat is gebeurd omdat (te) veel gemeenten in Nederland niet de grootte hebben om die taken goed uit voeren. Weg samenhang.

Het is nu bijna twee jaar geleden. Op 9 april 2011, die zonnige zaterdag even na twaalven, sloeg het noodlot toe. In het winkelcentrum de Ridderhof in Alphen aan den Rijn was van het ene moment op de andere een ongedwongen winkelend publiek in een angstaanjagende dodelijke chaos gestort. Voor heel veel van de bezoekers en de ondernemers en medewerkers van de winkels zou het leven onherroepelijk en drastisch veranderen of kwam ter plekke tot een eind. Tot de dag van vandaag lijden veel van de betrokkenen, ook hulpverleners van de politie en de ambulances, aan de gevolgen. Daarom is er een informele bijeenkomst voor iedereen, die verbonden is met de 9e april. In de Bron, waar zovelen toen werden opgevangen.

Discussies over schaalvergroting in en van het lokale bestuur blijven maar aanhouden. Zeker nu minister van Binnenlandse Zaken Plasterk een stevig doel heeft geformuleerd. Dat is op zich al een hele vooruitgang, want tot nu toe – in opeenvolgende kabinetten – was er geen enkele sprake van ambitie. Sterke gemeenten, sterke provincies was een motto, dat jaren geleden al werd gehanteerd door bestuurskundigen, en zelfs de titel was van een boekje van de VNG. Maar in de praktijk werd vanuit Den Haag niet doorgezet of lieten de provincies het afweten. En als we in Nederland afhankelijk zijn van de vrijwilligheid en consensus van en tussen gemeenten…..nou, dan is de gelijkenis met de Echternach-processie gauw getrokken.