De bakens verzetten

We leven in een tijd van transitie. Niet iedereen ziet dat en het is zeer menselijk (en politiek gebruikelijk) om aan het bestaande vast te houden. Of weer terug naar het oude vertrouwde, de maatschappij die we kenden. Ik denk dat die weg onbegaanbaar zal blijken en nog erger dat we, als we die gedachte vast houden, de crisis zullen versterken. Nederland staat er helemaal niet slecht voor met een enorm overschot op de handelsbalans, met een schuldenpositie, die tot de laagste in Europa behoort, maar wel met een sterk oplopende werkloosheid. Die werkloosheid, zoals oud minister van financiën prof. Witteveen aangaf: de grootste gesel voor de maatschappij, vloeit voort uit het einde van de traditioneel sterke branches. Natuurlijk moeten we pogingen doen de scherpe randjes van die terugloop van bijvoorbeeld de bouw, en de detailhandel weg te nemen. In de bouw met bijvoorbeeld tijdelijke financiële- en dereguleringsmaatregelen, maar vooral door op niet te lange duur de bakens te verzetten en nieuwe ontwikkelingen, innovaties te bevorderen. Dat herscholing van de mensen zonder werk daarbij noodzakelijk is, is een open deur.

Dat veel van de veranderingen, die we zullen meemaken, een relatie hebben met een duurzame maatschappij is duidelijk. Ook in de bouw zullen we moeten inzetten op energie neutrale woningen, waar banken met krediet- en hypotheekverruiming op in moeten spelen. Slim inspelen op veranderingen geldt dus ook voor de detailhandel, waar andere, maar minder vierkante meters winkelruimte onvermijdelijk zijn. Het digitale shoppen zal exponentieel groeien; eerst gaat het langzaam, je merkt het nog niet zo en ineens is het zover. Dus op tijd een andere weg inslaan is in alle opzichten verstandig. Ik meen dat vooral op het lokale niveau de overheid het best in staat is om die transitie te ondersteunen. De moeilijkheid zit dan vooral in twee omstandigheden: veel geld is vastgelegd in ontwikkelingen van vroeger en politiek levert het innemen van nieuwe posities gezichtsverlies op.

Veel gemeenten hebben enorm geïnvesteerd in vele hectares bouwgrond, die voorlopig niet, misschien nooit meer aan snee komen. Veel gemeenten hebben strategische aankopen gedaan om ontwikkelingen te kunnen sturen, die zo’n functie met de veranderende marktverhoudingen niet meer zullen vervullen. Neem je verlies zou je kunnen denken, maar dan komt het politieke punt. We zoeken een schuldige, politiek barbertje moet hangen …… en vervolgens beweegt niemand. Niemand zal ooit weten wanneer de draai gemaakt moet worden. Ja, met de kennis van nu kun je zeggen: hadden we onze plannen maar een paar jaar geleden aangepast. Lokale politici in het bijzonder zouden die discussie uit de weg moeten gaan en nu doen wat nodig is en in de transitie de goede weg vinden. Dat vraagt om improvisatievermogen en niet om een cultuur van politiek afrekenen. Daarin schuilt, volgens mij, de kracht van het lokale bestuur.